حسابداری اوراق قرضه

فصل اول: حسابداری اوراق قرضه پرداختنی

شرکت ها در مواقع نیاز به منابع مالی می توانند به جای استقراض از بانک ها اقدام به چاپ و انتشار و فروش اوراق قرضه به مردم و شخصیت های حقوقی دیگر نمایند. بنابراین اوراق قرضه پرداختنی یکی از انواع تعهدات کتبی شرکت ها در مقابل اشخاص ثالث می باشد که در آن شرکت منتشر کننده اوراق قرضه تعهد می نماید که مبلغ مندرج در برگ قرضه را در سررسید یعنی تاریخ پرداخت پول به خریدار اوراق قرضه بپردازد. ضمناً تعهد میکند که در فواصل زمانی معین سود اوراق قرضه را نیز پرداخت کند. بنابراین در شرکت های صادرکننده اوراق قرضه، این اوراق (اوراق قرضه پرداختنی) بدهی شرکت است. برخی از دارندگان پول حاظر نیستند با خرید سهام از شرکت به عنوان سهامدار در زمره مالکین شرکت قرار گیرند تا در آینده در سود شرکت شریک شوند بلکه ترجیح می دهند تا پول خود را صرف خرید اوراق پرداختی از شرکت بنماید تا جزء سرمایه گذاران شرکت قرار گیرند و از یکطرف از سود سرمایه مطمئن و از طرف دیگر دریافت اصل طلب خود قبل از سهامداران بهره مند گردند. زیرا خریدار اوراق قرضه این تفکر را دارد که اگر به جای خرید اوراق قرضه، سهام شرکت را خریداری کند، موقع انحلال و ورشکستگی واحد تجاری ابتدا بدهی های موسسه باید پرداخت گردد و در پایان امر مانده دارائی های شرکت به نسبت وتعداد سهام سرمایه بین سهامداران تقسیم گردد و چه بسا در برخی موارد نه تنها سودی عاید سهامداران نشده بلکه اصل سرمایه آنان نیز دریافت نمی گردد.
))) حسابداری اوراق قرضه (((

تعریف اوراق قرضه
اوراق قابل معامله ای است که شرکت های سهامی با استفاده از آن مبالغی را از خریداران وام می گیرند و تعهد می کنند مبلغ اسمی را در تاریخ سررسید و سودهای تضمین شده را در تاریخ های معین پرداخت نمایند.
))) حسابداری اوراق قرضه (((

انواع اوراق قرضه
الف) اوراق قرضه بانام و بی نام: اوراق قرضه بانام نوعی از اوراق قرضه است که در وجه شخص معینی صادرشده و به نام خریدار در دفاتر واحد تجاری ثبت می شود. در اوراق قرضه بی نام، نام خریدار در روی آن درج نشده و برای انتقال به دیگری نیازی به مراجعه به واحد صادر کنند نمی باشد. به عبارت دیگر هر کس این اوراق را در اختیار داشته باشد صاحب آن می باشد. معمولاً کوپن بهره ضمیمه اوراق قرضه بی نام می باشد.
ب) اوراق قرضه دارای پشتوانه معین و بدون پشتوانه مشخص(تضمین شده و تضمین نشده): ممکن است فروش و باز پرداخت اوراق قرضه به پشتوانه دارائی بلند مدت شرکت، معین شده باشد در این صورت موقع بازپرداخت در صورت نداشتن وجه نقد کافی بایستی دارایی بلند مدت فروخته شده و از محل آن بهای اوراق قرضه به صاحبان آنها بازپرداخت شود. در صورتی که فروش و بازپرداخت اوراق قرضه بدون تعیین وثیقه یا پشتوانه مشخص صورت گرفته باشد، در این صورت فروش و بازپرداخت اوراق قرضه به اعتبار کلی شرکت انجام می شود. بدیهی است که در هر دو حالت، اعتبار و حیثیت شرکت، پشتوانه اوراق قرضه صادره آن خواهد بود.
پ) اوراق قرضه قابل تبدیل: شرکت هایی که دارای حسن سابقه سود دهی هستند و از وضعیت مالی خوبی برخوردارند به عنوان یک امتیاز برای جلب نظر سرمایه گذاران اقدام به صدور اوراق قرضه با تعهد قابلیت تبدیل به سهام شرکت در سر رسید، یا در تاریخ های معین می نماید.
ت) اوراق قرضه دارای سر رسید متوالی(سریال): اوراق قرضه دارای سر رسید متوالی که به آن قرضه سریال نیز میگویند، اوراق قرضه ای هستند که در سال های متوالی هر سال بخشی از آن پرداخت می گردد مثلاً بازپرداخت اولین بخش در سه سال دیگر و بخشی دیگر در سال چهارم و در سال های بعد انجام خواهد شد. این قبیل اوراق قرضه به سرمایه گذاران این اختیار را می دهد که مدت باز دریافت اوراق قرضه خریداری شده را خودشان تعیین یا انتخاب نمایند.
ث) اوراق قرضه قابل بازخرید: اوراق قرضه‎ای هستند که قبل از سررسید، قابل بازخرید هستند. قیمت بازخرید این نوع اوراق معمولاً از قیمت اسمی آنها بیشتر است.
))) حسابداری اوراق قرضه (((

انتشار و فروش اوراق قرضه
هرگاه به هنگام صدور و فروش اوراق قرضه نرخ بهره هایی که بابت خرید به خریداران پرداخت گردد کمتر از نرخ بهره متداول در بازار باشد در این صورت قیمت اوراق قرضه کمتر از بهای اسمی آن در بازار به فروش خواخد رسید و لذا این کاهش قیمت اوراق قرضه را کسر اوراق قرضه می نامند. برعکس هرگاه بهره تعهد شده اوراق قرضه بیش از بهره بازار باشد ارزش بازار اوراق قرضه به قیمتی بیشتر از مبلغ اسمی آن و حدوداً به مبلغی معادل متفاوت بهره بازار و بهره اوراق قرضه به فروش خواهد رسید. در چنین حالتی در قبال فروش اوراق قرضه بیش از قیمت اسمی تفاوت وجه نقد دریافتی شرکت و بهای اسمی اوراق قرضه در ترازنامه شرکت به حسابی به نام صرف اوراق قرضه باید بستانکار شود.
اوراق قرضه با صرف منتشر می شود

))) حسابداری اوراق قرضه (((

 

نرخ بهره بازار < نرخ بهره اوراق قرضه
اوراق قرضه به ارزش اسمی منتشر می شود

نرخ بهره بازار = نرخ بهره اوراق قرضه

اوراق قرضه با کسر منتشر می شود
نرخ بهره بازار > نرخ بهره اوراق قرضه

بنابراین قیمت انتشار اوراق قرضه با توجه به نرخ بهره بازار به شرح زیر تعیین می شود:

ارزش فعلی مبالغ بهره پرداختی و ارزش اسمی اوراق قرضه = قیمت فروش اوراق قرضه(PV)
یا
ارزش فعلی مبلغ اسمی اوراق قرضه + ارزش فعلی بهره پرداختی = قیمت فروش اوراق قرضه(PV)

مبلغ اسمی * نرخ بهره اسمی = بهره پرداختنی

نرخ بهره بازار i (اگر بهره سالانه باشد نرخ بهره اگر بهره شش ماهه باشد نرخ بهره )
مدت اوراق n
تعداد دفعات پرداخت بهره در سال m ( اگر بهره سالانه باشد m برابر با 1 و اگر بهره شش ماهه باشد m برابر با 2 است)

نکته: قیمت اوراق قرضه بطور معکوس با نرخ بهره بازار در ارتباط است.

مثال: شرکت جمال در تاریخ 1/1/81 اقدام به انتشار اوراق قرضه 100.000 ریالی با نرخ بهره سالیانه 7% به تاریخ سررسید 29/12/84 می نماید.
مطلوب است تعیین قیمت اوراق قرضه در هریک از حالات زیر:
فرض اول: نرخ بهره بازار 7%
فرض دوم: نرخ بهره بازار 6%
فرض سوم: نرخ بهره بازار 8%

حل فرض اول:

حل فرض دوم:

حل فرض سوم:

نکته: در ثبت انتشار اوراق قرضه پرداختنی 2 روش وجود دارد:
⦁ روش ناخالص : که در این روش حساب اوراق قرضه پرداختنی همیشه به مبلغ اسمی بستانکار می شود و صرف یا کسر در آن وجود دارد.
⦁ روش خالص: در این روش حساب اوراق قرضه پرداختنی به مبلغ فروش بستانکار می شود.
اکثر کتاب ها در ثبت ها فقط از روش ناخالص استفاده کرده است. پس ثبت هایی که می زنیم فقط از روش ناخالص است.
فرض اول(فروش به ارزش اسمی):
1/1/81 وجه نقد 100000
اوراق قرضه پرداختنی 100000
بابت انتشار اوراق قرضه 100.000 ریالی 7% به سررسید 4 ساله

))) حسابداری اوراق قرضه (((

فرض دوم(فروش به صرف):
1/1/81… وجه نقد 104212
اوراق قرضه پرداختنی 100000
صرف اوراق قرضه پرداختنی 4212
بابت انتشار اوراق قرضه 100.000 ریالی 7% به سررسید 4 ساله

فرض سوم(فروش به کسر):
1/1/81 وجه نقد 96007
کسر اوراق قرضه پرداختنی 3993
اوراق قرضه پرداختنی 100000
بابت انتشار اوراق قرضه 100.000 ریالی 7% به سررسید 4 ساله

))) حسابداری اوراق قرضه (((

استهلاک صرف و کسر اوراق قرضه
همانطور که دیدیم در حالت فروش اوراق قرضه به کسر تمام مبلغ اسمی اوراق قرضه به شرکت فروشنده پرداخت نمی شود در حالیکه شرکت علاوه بر پرداخت سود در هر سال در سر رسید باید تمام مبلغ اسمی اوراق قرضه را پرداخت نماید به همین دلیل کسر اوراق قرضه در هنگام فروش مانند نوعی زیان بدهکار خواهد شد و تا سررسید اوراق قرضه همراه با پرداخت سالانه بهره اوراق قرضه همه ساله مستهلک شده و به بهره نقدی پرداختی اضافه و به عنوان هزینه بهره ثبت می شود. بنابراین در موقع پرداخت آخرین بهره اوراق قرضه مانده کسر اوراق قرضه نیز صفر خواهد شد. مانده حساب کسر اوراق قرضه در هر سال در ترازنامه شرکت از اوراق قرضه پرداختی کسر می شود زیرا معادل کسر اوراق قرضه بدهی بابت اوراق قرضه کمتر از ارزش اسمی اوراق قرضه می باشد.
در حالت فروش اوراق قرضه به صرف مبلغی بیش از مبلغ اسمی اوراق قرضه به شرکت فروشنده پرداخت می شود در حالیکه شرکت در سر رسید فقط مبلغ اسمی اوراق قرضه را پرداخت می نماید به همین دلیل صرف اوراق قرضه در هنگام فروش مانند نوعی سود بستانکار خواهد شد. مانده صرف اوراق قرضه نیز در ترازنامه شرکت به حساب اوراق قرضه پرداختی اضافه می شود زیرا معادل صرف اوراق قرضه، وجه نقد اضافی دریافت شده است. صرف اوراق قرضه نیز باید طی مدت عمر اوراق قرضه مستهلک شده و هر سال به هنگام پرداخت بهره اوراق قرضه بدهکار و از بهره نقدی پرداختی کسر تا هزینه بهره محاسبه شود.
با توجه به توضیحات فوق به نکات زیر پی می بریم:
ارزش دفتری اوراق در حالت صرف از رابطه زیر بدست می آید:
صرف مستهلک نشده + مبلغ اسمی اوراق قرضه = ارزش دفتری اوراق قرضه
نکته: مبلغ دفتری در حالت صرف در حال کاهش است و در تاریخ سررسید به مبلغ اسمی می رسد.
ارزش دفتری اوراق در حالت کسر از رابطه زیر بدست می آید:
کسر مستهلک نشده – مبلغ اسمی اوراق قرضه = ارزش دفتری اوراق قرضه
نکته: مبلغ دفتری در حالت کسر در حال افزایش است و در تاریخ سررسید به مبلغ اسمی می رسد.

نکته: صرف یا کسر مستهلک نشده از دوره ای به دوره دیگر کاهش می یابد تا در تاریخ سررسید به صفر برسد.
برای استهلاک کسر و صرف اوراق قرضه پرداختنی دو روش متداول است:
الف) روش خط مستقیم: در این روش صرف یا کسر طی عمر اوراق قرضه به اقساط مساوی مستهلک می گردد که این امر منجر به شناسایی هزینه های بهره برابر در هر دوره می گردد، بدین ترتیب که هزینه بهره در هر دوره معادل بهره نقدی به علاوه کسر یا منهای صرف مستهلک شده خواهد بود.

))) حسابداری اوراق قرضه (((

صرف اوراق موجب کاهش هزینه بهره می شود و هزینه بهره از رابطه زیر بدست می آید:
استهلاک صرف– بهره نقدی پرداختی = هزینه بهره
کسر اوراق موجب افزایش بهره می شود و هزینه بهره از رابطه زیر بدست می آید:
استهلاک کسر+ بهره نقدی پرداختی = هزینه بهره

مثال: شرکت سهیل در تاریخ 1/1/1381 مبلغ 10.000.000 ریال اوراق قرضه 5 ساله با نرخ بهره اسمی 12% که سالیانه پرداخت می شود، منتشر می کند. نرخ بهره بازار 10% است.
مطلوب است انجام ثبت های لازم تا تاریخ 29/12/83 با استفاده از روش خط مستقیم
دفاتر شرکت سهیل

10.758.148= 6.209.200+4.548.948 = قیمت فروش اوراق قرضه(PV)

1/1/81 وجه نقد 10.758.148
اوراق قرضه پرداختنی 10.000.000
صرف اوراق قرضه 758.148
بابت انشار اوراق قرضه 12% 5 ساله

))) حسابداری اوراق قرضه (((

1.048.370= 151.630– 1.200.000 = هزینه بهره
29/12/81 هزینه بهره 1.048.370
صرف اوراق قرضه 151.630
وجه نقد 1.200.000 12% * 10.000.000
بابت پرداخت بهره سال اول

29/12/82 هزینه بهره 1.048.370
صرف اوراق قرضه 151.630
وجه نقد 1.200.000 12% * 10.000.000
بابت پرداخت بهره سال دوم

29/12/83 هزینه بهره 1.048.370
صرف اوراق قرضه 151.630
وجه نقد 1.200.000 12% * 10.000.000
بابت پرداخت بهره سال سوم

تجزیه و تحلیل روش خط مستقیم
تاریخ بهره پرداختی هزینه بهره استهلاک صرف صرف مستهلک نشده مبلغ دفتری
1/1/81 758.148 10.758.148
29/12/81 1200000 1.048.370 151.630 606.518 10.606.518
29/12/82 1200000 1.048.370 151.630 454.888 10.454.888
29/12/83 1200000 1.048.370 151.630 303.258 10.303.258
29/12/84 1200000 1.048.370 151.630 151.628 10.151.628
29/12/85 1200000 1.048.370 151.628 0 10.000.000

ب) روش نرخ بهره موثر: این روش نرخ بهره ثابتی را نسبت به مبلغ دفتری اوراق قرضه (خالص بدهی) از دوره ای به دوره دیگر ارائه می دهد.
نرخ بهره بازار * مانده دفتری اوراق قرضه در پایان دوره = هزینه بهره هر دوره

بهره نقدی پرداختی – هزینه بهره هر دوره = استهلاک صرف یا کسر هر دوره

))) حسابداری اوراق قرضه (((

مثال: فرض کنید شرکت سهیل از روش نرخ بهره موثر برای استهلاک صرف(کسر) اوراق قرضه خود استفاده می کند.

1/1/81 وجه نقد 10.758.148
اوراق قرضه پرداختنی 10.000.000
صرف اوراق قرضه 758.148
بابت انشار اوراق قرضه 12% 5 ساله

نرخ بهره بازار * مانده دفتری اوراق قرضه در پایان دوره = هزینه بهره هر دوره
10% *10.758.148= 1.075.815

بهره نقدی پرداختی – هزینه بهره هر دوره = استهلاک صرف یا کسر هر دوره
1.200.000- 1.075.815 =124.185

29/12/81 هزینه بهره 1.075.815
صرف اوراق قرضه 124.185
وجه نقد 1.200.000
بابت پرداخت بهره سال اول

نرخ بهره بازار * مانده دفتری اوراق قرضه در پایان دوره = هزینه بهره هر دوره
10% *10.633.963= 1.063.396

بهره نقدی پرداختی – هزینه بهره هر دوره = استهلاک صرف یا کسر هر دوره
1.200.000- 1.063.396 = 136.604

29/12/82 هزینه بهره 1.063.396
صرف اوراق قرضه 136.604
وجه نقد 1.200.000
بابت پرداخت بهره سال دوم

))) حسابداری اوراق قرضه (((

 

نرخ بهره بازار * مانده دفتری اوراق قرضه در پایان دوره = هزینه بهره هر دوره
10% *10.497.359= 1.049.736

بهره نقدی پرداختی – هزینه بهره هر دوره = استهلاک صرف یا کسر هر دوره
1.200.000- 1.049.736 = 150.264

29/12/83 هزینه بهره 1.049.736
صرف اوراق قرضه 150.264
وجه نقد 1.200.000
بابت پرداخت بهره سال سوم

نکته: در این روش هزینه بهره از دوره ای به دوره دیگر تغییر می کند.
نکته: اگر اوراق به کسر منتشر شده باشد، هزینه بهره روندی صعودی (زیرا با استهلاک مبلغ دفتری افزایش می یابد) خواهد داشت.
نکته: اگر اوراق با صرف منتشر شده باشد، هزینه بهره روندی نزولی (زیرا با استهلاک صرف مبلغ دفتری کاهش می یابد) خواهد داشت.
نکته: کسر و صرف هر دو با روندی صعودی از دور ه ای به دوره دیگر مستهلک می شود.
نکته: روش استهلاک هرچه باشد، صرف یا کسر در طول عمر قرضه مستهلک می شود و در سرسید، قرضه به مبلغ اسمی خود می رسد.
نکته: در هر دو روش کل هزینه بهره در طول عمر قرضه برابر بوده و تنها تفاوت موجود مربوط به زمان شناسایی هزینه بهره است.

))) حسابداری اوراق قرضه (((

تجزیه و تحلیل روش نرخ بهره موثر
تاریخ بهره پرداختی هزینه بهره استهلاک صرف صرف مستهلک نشده مبلغ دفتری
1/1/81 758.148 10.758.148
29/12/81 1200000 1.075.815 124.185 633.963 10.633.963
29/12/82 1200000 1.063.396 136.604 497.359 10.497.359
29/12/83 1200000 1.049.736 150.264 347.095 10.347.095
29/12/84 1200000 1.034.710 165.290 181.805 10.181.805
29/12/85 1200000 1.018.195 181.805 0 10000000

با استفاده از جدول بالا در می یابیم از آنجا که صرف وجود دارد در سال های ابتدایی هزینه بهره در روش خط مستقیم کمتر از روش بهره موثر بوده؛ در نتیجه استهلاک صرف بیشتر است (مبلغ دفتری بدهی کمتر است) این روابط در سال های پایانی برعکس می شود.
مثال: شرکت سیمین مبلغ 30.000.000 ریال اوراق قرضه 4 ساله با نرخ بهره سالیانه 6% در تاریخ 1/1/1390 منتشر کرد. بهره اوراق سالیانه در 29/12 پرداخت می شود. نرخ بهره بازار 8% در سال می باشد.
مطلوبست انجام ثبت های لازم در دفاتر شرکت سیمین با استفاده از روش خط مستقیم و نرخ بهره موثر

دفاتر شرکت سیمین
روش خط مستقیم

28.012.734= 22.050.900+5.961.834 = قیمت فروش اوراق قرضه(PV)

1/1/90 وجه نقد 28.012.734
کسر اوراق قرضه 1.987.266
اوراق قرضه پرداختنی 30.000.000
بابت انشار اوراق قرضه 6% 4 ساله

 

2.296.817= 496.817 + 1.800.000 = هزینه بهره

29/12/90 هزینه بهره 2.296.817
کسر اوراق قرضه 496.817
وجه نقد 1.800.000 6% * 30.000.000
بابت پرداخت بهره سال اول

 

29/12/91 هزینه بهره 2.296.817
کسر اوراق قرضه 496.817
وجه نقد 1.800.000 6% * 30.000.000
بابت پرداخت بهره سال دوم

29/12/92 هزینه بهره 2.296.817
کسر اوراق قرضه 496.817
وجه نقد 1.800.000 6% * 30.000.000
بابت پرداخت بهره سال سوم

29/12/93 هزینه بهره 2.296.817
کسر اوراق قرضه 496.817
وجه نقد 1.800.000 6% * 30.000.000
بابت پرداخت بهره سال چهارم
تجزیه و تحلیل روش خط مستقیم
تاریخ بهره پرداختی هزینه بهره استهلاک کسر کسر مستهلک نشده مبلغ دفتری
1/1/90 1.987.266 28.012.734
29/12/90 1.800.000 2.296.817 496.817 1.490.449 28.509.551
29/12/91 1.800.000 2.296.817 496.817 993.632 29.006.368
29/12/92 1.800.000 2.296.817 496.817 496.815 29.503.183
29/12/93 1.800.000 2.296.817 496.817 0 30.000.000

روش نرخ بهره موثر

1/1/90 وجه نقد 28.012.734
کسر اوراق قرضه 1.987.266
اوراق قرضه پرداختنی 30.000.000
بابت انشار اوراق قرضه 6% 4 ساله

نرخ بهره بازار * مانده دفتری اوراق قرضه در پایان دوره = هزینه بهره هر دوره
8 % *28.012.734 = 2.241.019
بهره نقدی پرداختی – هزینه بهره هر دوره = استهلاک صرف یا کسر هر دوره
1.800.000- 2.241.019 = 441.019

29/12/90 هزینه بهره 2.241.019
کسر اوراق قرضه 441.019
وجه نقد 1.800.000 6% * 30.000.000
بابت پرداخت بهره سال اول

نرخ بهره بازار * مانده دفتری اوراق قرضه در پایان دوره = هزینه بهره هر دوره
8 % *28.453.753 = 2.276.300

بهره نقدی پرداختی – هزینه بهره هر دوره = استهلاک صرف یا کسر هر دوره
1.800.000- 2.276.300 = 476.300

29/12/91 هزینه بهره 2.276.300
کسر اوراق قرضه 476.300
وجه نقد 1.800.000 6% * 30.000.000
بابت پرداخت بهره سال دوم

نرخ بهره بازار * مانده دفتری اوراق قرضه در پایان دوره = هزینه بهره هر دوره
8 % *28.930.053 = 2.314.404

بهره نقدی پرداختی – هزینه بهره هر دوره = استهلاک صرف یا کسر هر دوره
1.800.000- 2.314.404 = 514.404

29/12/92 هزینه بهره 2.314.404
کسر اوراق قرضه 514.404
وجه نقد 1.800.000 6% * 30.000.000
بابت پرداخت بهره سال سوم

نرخ بهره بازار * مانده دفتری اوراق قرضه در پایان دوره = هزینه بهره هر دوره
8 % *29.444.457 = 2.355.557

بهره نقدی پرداختی – هزینه بهره هر دوره = استهلاک صرف یا کسر هر دوره
1.800.000- 2.355.557 = 555.557

29/12/93 هزینه بهره 2.355.557
کسر اوراق قرضه 555.557
وجه نقد 1.800.000 6% * 30.000.000
بابت پرداخت بهره سال چهارم

تجزیه و تحلیل روش نرخ بهره موثر
تاریخ بهره پرداختی هزینه بهره استهلاک کسر کسر مستهلک نشده مبلغ دفتری
1/1/90 1.987.266 28.012.734
29/12/90 1.800.000 2.241.019 441.019 1.546.247 28.453.753
29/12/91 1.800.000 2.276.300 476.300 1.069.947 28.930.053
29/12/92 1.800.000 2.314.404 514.404 555.543 29.444.457
29/12/93 1.800.000 2.355.557 555.557 0 30.000.000

باز پرداخت اوراق قرضه در سررسید
در زمان سررسید اوراق قرضه چه اوراق با صرف یا با کسر صادر شده باشد یا برای استهلاک صرف یا کسر از روش خط مستقیم یا نرخ بهره موثر استفاده شده باشد، مانده صرف و کسر صفر شده و مانده دفتری اوراق قرضه برابر با ارزش امس آن است. بنابراین ثبت باز پرداخت ارزش اسمی اوراق قرضه به شرح زیر است:
اوراق قرضه پرداختنی ***
وجوه نقد ***
بابت بازپرداخت اوراق قرضه در سررسید
مثال: ثبت بازپرداخت اوراق قرضه شرکت سیمین در سررسید را انجام دهید.
29/12/93 اوراق قرضه پرداختنی 30.000.000
وجوه نقد 30.000.000
بابت بازپرداخت اوراق قرضه در سررسید
انتشار اوراق قرضه در فواصل زمانی بین تاریخ های پرداخت بهره
در مواردی که اوراق قرضه در فواصل زمانی بین تاریخ های پرداخت بهره فروخته می شود؛ مبلغ دریافتی توسط سرمایه پذیر یا صادرکننده (مبلغ پرداختی توسط سرمایه گذار) شامل قیمت اوراق قرضه به علاوه هرگونه بهره تحقق یافته از آخرین تاریخ پرداخت بهره تا فروش اوراق خواهد بود زیرا مبلغ بهره ادورای پس از تاریخ تحصیل در تاریخ های پرداخت بهره بدون توجه به تاریخ تحصیل پرداخت می گردد.
مثال: شرکت کیهان 100.000 ریال اوراق قرضه 8% را که سررسید آن سه سال دیگر است در تاریخ 1/1/81 منتشر می کند؛ نرخ بهره بازار 8% می باشد و بهره در 31/6 و 29/12 هر سال پرداخت می گردد. شرکت کیهان اوراق قرضه مذکور را در تاریخ 1/5/81 به فروش می رساند.
مطلوبست: ثبت فروش و پرداخت بهره در دفاتر شرکت کیهان تا تاریخ 31/6/82.
حل:
چون نرخ بهره اوراق و نرخ بهره بازار مساوی است اوراق به ارزش اسمی بفروش می رسد.
قیمت اوراق قرضه در تاریخ 1/1/81 100.000
بهره تحقق یافته از 1/1 تا تاریخ 1/5/81 2.667 100.000*8%**
قیمت اوراق قرضه 102.667

1/5/81 وجه نقد 102.667
اوراق قرضه پرداختنی 100.000
بهره پرداختنی 2.667
بابت انتشار اوراق قرضه سه ساله 8%

31/6/81 هزینه بهره 1.333 100.000*8%**
بهره پرداختنی 2.667
وجه نقد 4.000 100.000*8%*
بابت بهره 6 ماهه اول سال 81

29/12/81 هزینه بهره 4000 100.000*8%*
وجه نقد 4000
بابت بهره 6 ماهه دوم سال 81

گزارش اوراق قرضه در صورت های مالی
در طول عمر اوراق قرضه، اوراق قرضه پرداختنی به عنوان بدهی بلند مدت به ارزش خالص یعنی ارزش اسمی به علاوه (منهای) صرف (کسر) در ترازنامه منعکس می کردد. چناچه تا تاریخ سررسید اوراق قرضه کمتر از یکسال باقی مانده باشد دیگر نمی توان این اوراق را به عنوان بدهی بلند مدت تلقی نمود و باید در زمره بدهی های جاری طبقه بندی شود.

شرکت سهیل
ترازنامه
29/12/83

بدهی های بلندمدت:
اوراق قرضه پرداختنی 10.000.000
صرف اوراق قرضه پرداختنی 347.095
ارزش دفتری اوراق قرضه 10.347.095

شرکت سیمین
ترازنامه
29/12/92

بدهی های بلندمدت:
اوراق قرضه پرداختنی 30.000.000
کسر اوراق قرضه پرداختنی (555.543)
ارزش دفتری اوراق قرضه 29.444.457

 

بازخرید اوراق قرضه قبل از سررسید
گاهی ممکن اوراق قرضه صادر شده از نوع قابل بازخرید باشد و صادر کننده قصد داشته باشد که قبل از سررسید آن را بازخرید کند. در چنین حالتی بهره اوراق قرضه تا تاریخ بازخرید محاسبه و پرداخت می شود و هرگونه صرف یا کسر مستهلک نشده از دفاتر حذف و سود و زیان بازخرید اوراق قرضه شناسایی می شود.
مثال: شرکت سمنان در تاریخ 1/1/1390 اوراق قرضه ای به مبلغ 50.000.000 ریال 5 ساله با نرخ بهره 8% قابل باز خرید پس از 2 سال با نرخ 102% ارزش اسمی منتشر نمود. نرخ بهره بازار 6% است. در تاریخ 1/5/1392 شرکت تصمیم به باز خرید اوراق قرضه گرفت. روش استهلاک صرف یا کسر اوراق خط مستقیم می باشد.
مطلوبست: انجام ثبت های لازم

54.212.440= 37.363.000+16.849.440 = قیمت فروش اوراق قرضه(PV)

1/1/90 وجه نقد 54.212.440
اوراق قرضه پرداختنی 50.000.000
صرف اوراق قرضه 4.212.440
بابت انشار اوراق قرضه 12% 5 ساله

 

3.157.512= 842.488– 4.000.000 = هزینه بهره

29/12/90 هزینه بهره 3.157.512
صرف اوراق قرضه 842.488
وجه نقد 4.000.000 8% * 50.000.000
بابت پرداخت بهره سال اول

 

29/12/91 هزینه بهره 3.157.512
صرف اوراق قرضه 842.488
وجه نقد 4.000.000 8% * 50.000.000
بابت پرداخت بهره سال دوم
محاسبات باز خرید قبل از سررسید
1.052.504= 3.157.512* = 842.488– 4.000.000 = هزینه بهره 4 ماهه از 1/1/92 الی 1/5/92

1.333.333= 50.000.000*8% = بهره پرداختی4 ماهه از 1/1/92 الی 1/5/92

51.000.000 =50.000.000*102% = مبلغ بازخرید اوراق

بهره پرداختی4 ماهه + مبلغ بازخرید اوراق = کل مبلغ پرداختی بابت بازخرید
1.333.333+51.000.000 = 52.333.333

280.829 = * 842.488= استهلاک صرف اوراق 4 ماهه از 1/1/92 الی 1/5/92

2.246.635= 280.829- 842.488- 842.488 – 4.212.440= مانده صرف مستهلک نشده

1/5/92 هزینه بهره 1.052.504
صرف اوراق قرضه 280.829
بهره پرداختنی 1.333.333
بابت بهره 4 ماهه

1/5/92 اوراق قرضه پرداختنی 50.000.000
بهره پرداختنی 1.333.333
صرف اوراق قرضه 2.246.635
وجوه نقد 52.333.333
سود بازخرید اوراق قرضه 1.246.635
بابت بازخرید اوراق قرضه قبل از سررسید

اوراق قرضه قابل تبدیل به سهام عادی
افرادي كه به خريد اوراق قرضة‌ قابل تبديل به سهام مي‌پردازند قادر هستند اوراق قرضة خود را با نسبت معيني وبا قيمت مشخصي به تعدادي سهم عادي كه تعداد آن هم قبلاً معلوم شده‌است، تبديل نمايند. شرایط و ترتیب تعویض ورقه قرضه با سهم باید در ورقه قرضه قید شود. تعویض ورقه قرضه با سهم تابع میل و رضایت دارنده ورقه قرضه است. دارنده ورقه قرضه در هر موقع قبل از سررسید ورقه می‌تواند تحت شرایط و به ترتیبی که در ورقه قید شده است آن را تبدیل به سهم شرکت نماید. بهره اوراق تا تاریخ تبدیل محاسبه و پرداخت می شود و استهلاک صرف و کسر تا تاریخ تبدیل محاسبه و ثبت می شود و مانده حساب صرف و کسر در تاریخ تبدیل کلاً بسته می شوند.
برای تبدیل اوراق قرضه به سهام دو روش حسابداری وجود دارد:
الف) روش ارزش دفتری (رویکرد یک مبادله ای): سهام جدید صادر شده معادل ارزش دفتری اوراق قرضه ثبت می شود و
هیچگونه سود یا زیانی شناسایی نمی شود.
مثال: در مثال شرکت سمنان فرض کنید هر ورقه قرضه صادر شده 100.000 ریالی بعد از 2 سال قابل تبدیل به 100 سهم عادی 800 ریالی باشد و در تاریخ 1/5/92 تمامی اوراق قرضه جهت تبدیل به شرکت ارائه شده باشد. در تاریخ تبدیل قیمت بازار هر ورقه سهام عادی شرکت سمنان 1.100 ریال می باشد.
مطلوبست: انجام ثبت های لازم
محاسبات مشابه حالت بازخرید است.

1/5/92 هزینه بهره 1.052.504
صرف اوراق قرضه 280.829
وجوه نقد 1.333.333
بابت بهره 4 ماهه

سهام اوراق قرضه
100 100.000
= X 50.000 سهم x 50.000.000

 

1/5/92 اوراق قرضه پرداختنی 50.000.000
صرف اوراق قرضه 2.246.635
سرمایه سهام عادی 800 ریالی 40.000.000 800*50.000
صرف سهام عادی 12.246.635
بابت تبدیل اوراق قرضه به سهام

ب) روش ارزش بازار (دو رویکرد مبادله ای): در این روش سهام منتشر شده به ارزش بازار سهام عادی یا اوراق قرضه تبدیل شده ثبت می شود و مابه التفاوت ارزش دفتری اوراق قرضه و ارزش بازار سهام یا اوراق قرضه به عنوان سود وزیان تبدیل اوراق قرضه ثبت می شود.

1/5/92 هزینه بهره 1.052.504
صرف اوراق قرضه 280.829
وجوه نقد 1.333.333
بابت بهره 4 ماهه

سهام اوراق قرضه
100 100.000
= X 50.000 سهم x 50.000.000

 

1/5/92 اوراق قرضه پرداختنی 50.000.000
صرف اوراق قرضه 2.246.635
زیان تبدیل اوراق قرضه 2.753.365
سرمایه سهام عادی 800 ریالی 40.000.000 800*50.000
صرف سهام عادی 15.000.000 50.000* (800-1.100)
بابت تبدیل اوراق قرضه به سهام

 

))) حسابداری اوراق قرضه (((

 

مثال: شرکت سینا 25000 ریال اوراق قرضه 12% قابل تبدیل به سهام عادی را در تاریخ 1/1/81 منتشر نمود. در یکی از تاریخ های پرداخت بهره که مبلغ دفتری اوراق قرضه 25750 ریال است به منظور تبدیل 50 سهم 375 ریالی به شرکت ارائه گردید. در این زمان ارزش بازار هر سهم 550 ریال است. مطلوب است ثبت رویداد تبدیل به روش ارزش دفتری و ارزش بازار.
روش ارزش دفتری
اوراق قرضه پرداختنی 25.000
صرف اوراق 750 (25.000-25.750)
سرمایه- سهام عادی 375 ریال 18.750 50*375
صرف سهام عادی 7.000 (18.750-25.750)
بابت تبدیل اوراق قرضه به سهام

روش ارزش بازار:
اوراق قرضه پرداختنی 25.000
صرف اوراق 750 (25.000-25.750)
زیان تبدیل 1.750
سرمایه- سهام عادی 375 ریال 18.750 50*375
صرف سهام عادی 8.750 50 * (375-550)
بابت تبدیل اوراق قرضه به سهام

 

 

))) حسابداری اوراق قرضه (((